Aydýn Sorumluluðu Üzerine

Aydýn Sorumluluðu Üzerine

Ýlim, müminin yitik malýdýr, onu nerede bulursa alsýn (Hz. Muhammed).

Dini, dili, ýrký ne olursa olsun iyiler iyidir (H. Bektaþi Veli).

Rivayet edilir ki, büyük romancýmýz Kemal Tahir, bir gece sabaha karþý 04.00 sularýnda eþi Semiha Hanýmý uyandýrmýþ, Semiha Haným da telaþ ve korkuyla “Ne oldu Kemal?” diye ayaklanýnca Kemal Tahir, ‘Haným’ demiþ, ‘Ne olacak bu memleketin hali?’

Semiha Haným ‘Hay Allah!, bu soru bu saatte mi sorulur? Bunun için mi uyandýrdýn beni? deyince, Kemal Tahir, ‘Haným’ der, ‘Memleketin halini düþünmenin günü ve saatimi olur’. Sanýrým bu anekdot entelektüel sorumluluðun ne olduðu hakkýnda bizler için önemli ipuçlarý içermektedir. Ayný ipuçlarýný Filistin davasýnýn büyük savunucusu ve “bilge þahin” lakaplý, Edward Said’in ölümünün ardýndan bir muarýzý tarafýndan yazýlan aþaðýdaki paragrafta da görmek mümkündür. 

“Said, 1983’de Lübnan’da deniz piyadelerini havaya uçurmadý, Filistin intifadasýný ateþlemedi ya da Vehhabi misyonerleri imaný zayýf Batýlýlar üzerine göndermedi. Þüphesiz Dünya Ticaret Merkezine doðru bir uçak sürmüþ de deðil. Ama O, yaptýklarýyla Amerika’nýn entelektüel radarlarýný bozdu. O’nun Oryantalizm’i bir tabur Usame Bin Ladin’den daha çok cihad yapmýþtýr(Zev Chafest, Newyork Daily News)”

“BÝLSAM Kültür Kuþaðý Konferanslar Dizisi” Projesinin bu haftaki konuðu Türkiye’nin önemli entelektüellerinden yazar Ömer Laçiner’di. Türkiye’de aydýn ve entelektüel kavramlarýný en çok hak eden, fikir namusuna en çok sahip çýkan, ülkenin geçirdiði bütün sýkýntýlý süreçlerde omurgalý bir duruþ sergileyen insanlarýmýzdan biridir Ömer Laçiner.

Ömer Laçiner “Türkiye ve Dünya Gerçekleri Karþýsýnda Aydýn Sorumluluðu” baþlýklý konferansýna “aydýn” kavramýnýn ortaya çýkýþ sürecini ve semantik açýdan geçirdiði evreleri açýklayarak baþladý.

Laçiner, Aydýn kavramýnýn modernitenin ortaya çýkýþý ve yayýlmaya baþlamasýyla birlikte baþta Osmanlý ve Rusya’da olmak üzere dünyanýn birçok bölgesinde yaþanan þaþkýnlýk sonucu “Ne oluyoruz? Bütün geleneklerimiz modernite karþýsýnda tuz buz olurken seyirci mi kalacaðýz? Nerede bu ülkenin okumuþ yazmýþlarý? Nerede aydýnlarýmýz? Nerede entelektüellerimiz? sorularýnýn sorulmaya baþlamasýyla ortaya çýktýðýný ifade etti. Laçiner’e göre bu çaðrýlar sonucu birçok bölgede kendini aydýn gören ve sorumluluk hisseden birçok insan hareke geçti, moderniteye karþý tavýrlar geliþtirilmeye çalýþýldý ancak bunda baþarýlý olunamadý.

Günümüzde de birçok sorunun yaþandýðý, bu sorunlara karþý duyarsýz kalýnmamasý gerektiðini ifade eden Laçiner, aydýnlarla ilgili temel sorunlardan birinin her aydýnýn belli sorunlara karþý duyarlýlýk gösterirken diðer sorunlara karþý suskun kalmasýdýr. Aslýnda böyle davrananlara aydýn denilemeyeceðini ifade eden Laçiner, baþörtüsü yasaðýna karþý çýktýðý için sol kesimden birçok kiþi tarafýndan eleþtirildiðini ve “onlar iktidarý ele geçirdiklerinde baþýna gelecekleri görürsün” þeklinde uyarýlar aldýðýný, buna karþý ise “onlar þimdi mazlum olduklarý için onlarýn yanýndayým, gün gelir zalim olurlarsa tereddüdünüz olmasýn o zaman karþýlarýnda olacaðým” þeklinde cevap verdiðini belirtti. 

“Kendine aydýn denilen birçok insan kim iktidara gelirse ona yandaþ oluyor” bunu nasýl karþýlýyorsunuz? sorusuna Rus devrimci Lenin’in iktidara geldiklerinde arkadaþlarýna hitaben “Arkadaþlar biz artýk iktidardayýz. Bu, artýk bütün alçaklarýn da bizimle beraber olacaðý anlamýna geliyor” sözleriyle cevap verdi.  

Konferans öncesi BÝLSAM’da gençlerle bir söyleþi gerçekleþtiren Laçiner, Türkiye’de yaþanan darbe süreçleri, gençlik hareketleri, subaylýk yaptýðý, hapis yattýðý ve yurt dýþýna gitmek zorunda kaldýðý dönemlerle ilgili ilginç anekdotlar aktardý. Ayrýca konferans sonrasý bir grup BÝLSAM üyesi ve misafirle gerçekleþtirilen toplantýda Türkiye’deki sol hareketler deðerlendirildi. 

Sosyalizmin en önemli iki öncülünün anti-militer ve anti-faþizm tavýr olduðunu ileri süren Laçiner; sosyalizmin her þeyi devletleþtirmeyi öngördüðü þeklindeki bir yaklaþýmýn yanlýþ olduðunu, bunu öngören uygulamalarýn sosyalizmin yanlýþ anlaþýlmasýndan kaynaklandýðýný, asýl olmasý gerekenin özgür vatandaþlarýn iradi birlikteliði olduðunu ileri sürdü.

“Türkiye’de ve dünyada insanlarý ve dünyayý kurtarma iddiasýyla yola çýkan birçok ideolojinin, dini düþüncenin ya da organizasyonun zaman içinde bir araç olmaktan çýkýp bir amaca dönüþtüðü gözlemine katýlýyor musunuz?” sorusuna evet cevabý veren Laçiner: “Eskiden bana niçin mücadele ediyorsun diye sorsalar, bir fikrin (sosyalizm) hâkim olmasý için derdim ama þimdi ayný soru sorulsa adalet, eþitlik, insan onuru gibi deðerlerin hâkim olmasý için mücadele ediyorum” derim yanýtý doðrusu benim açýmdan oldukça anlamlý bir tespitti. Zira gerek ülkemizde gerekse Ýslam dünyasýnda insan, din, toplum, devlet vb olgular arasýndaki araç amaç iliþkisi açýsýndan ciddi kafa karýþýklýklarýnýn yaþandýðý bir dönemden geçiyoruz.

Bir arkadaþýmýzýn “Bir sosyalist olarak seni mücadeleye sevk eden, ýsrarla bu mücadeleyi sürdürmene sebep olan temel motivasyon unsuru nedir” sorusunu “Bir gün topraðý kazarken bir solucanla karþýlaþtým, solucana baktým ve kendi kendime þöyle dedim. Bak Ömer bu solucan da bir varlýk sen de bir varlýksýn ama o basit bir solucanken sen birçok yetenekle donatýlmýþ bir insansýn, o zaman senin bir farkýn olmalý, insana yaraþan bir hayatýn olmalý dedim ve mücadele benim için bir yaþam biçimi oldu” þeklinde cevaplayan Laçiner bir aydýnýn temel sorumluluðunun statükoya, militer güçlere ve iktidar sahiplerine karþý muhalif bir duruþ sergilemek ve her durumda halkýn, maðdurun, ezilen insanlarýn yanýnda olmak olduðunu ifade etti.

Farklý dünya görüþlerine sahip olsak da Ömer Laçiner gibi onurlu bir duruþa sahip bir entelektüelimizle insanýmýzýn, ülkemizin ve dünyanýn sorunlarýný konuþmak, tartýþmak, fikir teatisinde bulunmak sanýrým hem kendisi hem de Malatya’dan katýlýmcýlar için ufuk açýcý ve zenginleþtirici oldu.